Kurye Hakları Derneği, Türkiye’de çalışırken hayatlarını kaybeden moto kuryelerin raporunu yayınladı.
Rapora göre, 2022 yılında en az 58 olarak saptanan moto kurye ölümlerine karşılık 2023 yılımda en az 68 moto kuryenin çalışırken hayatını kaybettiği tespit edildi. Bu artan sayı sektörde iş güvenliği ve işçi sağlığı ile ilgili ciddi sorunların devam ettiğine işaret ediyor.
Rapor artan sorunlara dikkat çekebilmek, kurye ölümlerine sebep olan faktörlerin incelenip gerekli düzenlemelerin yapılmasına ve önlemlerin alınmasına bir katkı sunabilmek ve en temelde insan hayatının değerini savunmak amacıyla hazırlanıyor.
Raporda, ölüm dahil birçok konunun istatistiklerini tutan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ile ölümlü ve yaralanmalı kazaların istatistiklerini tutan Trafik Şube Müdürlüğü’nün, ne de başka kamu kurumunun kurye ölümlerine dair bir istatistik tutmadığı bilgisi de yer aldı.
Genç kuryeler
Yaşamını yitiren kuryelerin büyük bir kısmı 19-28 yaş aralığında yer almaktadır. 2’si 15 yaşında olmak üzere 3 çocuk, 19-28 yaş aralığında 35, 29-50 yaş aralığında 22, 51-63 yaş aralığında ise 3 kişi iş cinayetinde yaşamını yitirmiştir.
Geçen yıl (2022) en küçüğü 17 yaşında olmak üzere 7 çocuk kurye yaşamını yitirmişti. Bu yıl (2023) çocuk kurye ölümleri 3 olsa da ölen çocuk kuryelerden ikisinin 15 yaşında olması trajik bir durumdur. Mahalle aralarında denetimlerin neredeyse hiç olmadığı ortamlarda motor kullanma hevesiyle birlikte ekonomik koşullarda göz önüne alınarak çocuk kurye sayısının çok daha fazla olduğu bilinen bir gerçektir.
Yağış ve sis kazalarda etken
Mevsim normalleri üzerinde seyreden sıcaklıklar ve bunu kapsayan iklim krizi sebebiyle kurye ölümlerinin tam olarak hangi mevsimlerde meydana geldiğinin anlaşılması da zorlaşmaktadır. Buna karşın motokuryelerin yaşamını yitirdiği aylara ilişkin bir istatistiki veri oluşturulmuştur. Bu verilere göre ise kuryelerin çoğunlukla Ekim, Aralık ve Ocak aylarında yaşamını yitirdiği belirlenmiştir.
Elde edilen diğer verilerle birlikte yağışlı, sisli ve yer yer karlı havalarda yeterli ekipman sağlanamamasının kaza ve ölümleri arttırdığı tespit edilmiştir. Moto kuryelerin en çok kış (Aralık, Ocak, Şubat) ve sonbahar aylarında (Eylül, Ekim, Kasım) yaşamını yitirdiği belirlenmiştir.
Firmalara göre dağılım
Trendyol 7, Fiyuu Tıkla Gelsin 6, Yemek Sepeti 8, Getir 3, Vigo 2, Paket Taksi 2, Dominos 1, Paketle 1, Evrak 3, yaşamını yitiren 2 kuryenin ise hangi firmada çalıştığı öğrenilemedi.
“Mahalle araları” denetlenemiyor
Yaşamını yitiren kuryelerin 33’ünü Restoran Kuryesi oluştururken 33’ini ise Esnaf Kuryeler oluşturmaktadır. Restoran Kuryelerinin kapsadığı alanlar dönerci, çiğ köfteci, pideci, sucu, bakkal, pastane gibi küçük esnaflardır. Bu tür küçük esnaf işletmeler için yaygın bir biçimde kullanılan
ve “mahalle araları” diye ifade edilen söylem, burada yer alan işletmelerin denetimlerinin de zor olduğuna ilişkin bir gerçekliği göstermektedir.
Moto Kuryeler örgütlenerek hayatta kalabilir
Moto kurye örgütlenmelerinin hepsi mesleklerinin “Çok Tehlikeli Meslekler Statüsü”ne girmesini istiyor. Eksik, yetersiz, işveren taraflı iş hukuku alanında moto kuryelerin; işçisiz bir iş hukuku tesis etmeye çalışan işverenlere karşı kolektif mekanizmalarını kurması gerekiyor.
İşçi güvenliği ve sağlığı tedbirlerinin moto kuryelerin çalışma hayatında bir karşılığının olabilmesi için “İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İş yeri Tehlike Sınıflarını belirlemeye yetkili komisyon”da temsil edilebilmenin imkanları yaratılabilmeli. Her yıl ölüm sayılarının artığı moto kuryeliğin “Çok Tehlikeli Meslekler Statüsü”ne alınmasının sağlanması bir başlangıç noktası olacaktır.