– Dünya genelinde düşmeye devam eden gıda fiyatları Türkiye’de ise artışını sürdürüyor
– Kasımda bir önceki aya göre yüzde 2 olan gıda fiyatlarındaki artış son bir yıllık dönemde ise yüzde 104,1’i buldu
– Gıda fiyatlarında yılın ilk 11 aylık döneminde yüzde 88,5 oranında artış yaşandı
– Türkiye’nin içinde bulunduğu yüksek enflasyon sürecine girdiği Eylül 2021’de 100 liraya satın alınan bir gıda sepeti için bu yıl kasım ayında vatandaşlar 631 lira ödemek zorunda kaldılar
Birleşik Kamu-İş Konfederasyonunun Ar-Ge birimi KAMUAR, fiyatlarını Ankara’daki marketlerden düzenli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 64 temel gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak hazırladığı gıda fiyatları endeksinin Kasım 2023 sonuçlarını açıkladı.
Dünya genelinde uzun bir süredir aralıksız olarak düşmeye devam eden ve geçen ay Mart 2021’den bu yana en düşük düzeyine inen dünya gıda fiyatları önceki aylara göre yavaşlayarak da olsa kasım ayında artmaya devam etti. Kasımda gıda fiyatları bir önceki aya göre yüzde 2 oranında artarken, yılın ilk on bir aylık dönemindeki fiyat artışı yüzde 88,5’i buldu. Gıdadaki yıllık enflasyon da yüzde 104,1 olarak hesaplandı. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından derlenen fiyatlara göre ise küresel olarak gıda fiyatları ekim ayında yıllık olarak yüzde 11 geriledi.
Yoksuların harcamasının yüzde 35,8’i gıda
TÜİK’in en son açıkladığı tüketim harcamalarıyla ilgili istatistiklere göre en zengin yüzde 20’lik kesim tüketim harcamalarının yüzde 16,6’sını gıda için ayırırken, en yoksul yüzde 20’lik kesimin tüketim harcamalarından gıdaya ayırdığı pay yüzde 35,8’e kadar çıkıyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında Türkiye’de son 41 aydır yaşanan kesintisiz artış en fazla sabit gelirli ve yoksul kesimleri olumsuz etkiliyor.
Açlık riski artıyor
Yanlış ekonomik politikaların gıda fiyatlarında tetiklediği artış, ülkedeki açlık ve yoksulluk riskini giderek daha da büyütüyor. İktidarın, ancak seçimden sonra zımnen “akıl dışı” ilan ettiği yanlış para ve kur politikasının faturasını yoksullar, sadece gıdada değil diğer harcamalarında da yüksek enflasyon yoluyla ödemeye devam ediyor.
Türkiye’nin, bu yanlış politikalarla yıllarca sürecek bugünkü enflasyon sarmalına sürüklendiği Eylül 2021’den bu yana gıda fiyatları yüzde 531 oranında arttı. Diğer bir ifadeyle Eylül 2021’de 100 liraya satın alınan bir gıda sepeti için vatandaşlar bu yıl kasım ayında 631 lira ödemek zorunda kaldılar.
2022 yılında yüzde 179,3’e kadar yükselen gıda fiyatlarındaki yıllık enflasyon bu yıl haziran ayına kadar baz etkisiyle, diğer bir ifadeyle bir önceki yılın aynı aylarında gıda fiyatlarında yaşanan artışın bu yılın aynı ayındaki artıştan yüksek olması nedeniyle düşüş eğilimindeydi. Ancak bu yıl temmuz ayından başlayarak aylık artışlar yeniden önceki yılın aynı ayındaki artış oranının üzerinde seyretmeye ve dolayısıyla da yıllık enflasyon yeniden yükselmeye başladı. Haziranda yüzde 80,5’e indikten sonra temmuzda yüzde 92,2’ye çıkan gıdadaki yıllık enflasyon, ağustosta yeniden yüzde 100’ün üzerine yükselmişti. Eylülde yüzde 107,1’e ekimde yüzde 108,2’ye çıktı. Kasımda ise yüzde 104,1’le üç haneli oranlarda kalmaya devam etti.
Aylık fiyat artışı
Kasımda, sebze ve et -balık dışındaki tüm harcama gruplarında fiyatlar bir önceki aya göre arttı. Ekmek, pirinç, un bulgur grubu ile süt ve süt ürünleri, yağ, meyve, bakliyat gibi gıda maddelerinde önceki aya göre önemli artışlar yaşandı.
GIDA FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİM (Kasım 2023; %)
Ekmek, pirinç, un, bulgur fiyatları kasımda bir önceki aya göre ortalama yüzde 2 oranında artarken, et ve balık grubu fiyatları değişmedi. Et ve balık fiyatlarında yılbaşından bu yana yaşanan artış yüzde 121,5 oldu. Kasımda önceki aya göre süt ve süt ürünleri ile yumurta grubu harcamaları yüzde 4,7 oranında artarken, yağ fiyatlarındaki artış yüzde 1,7 olarak gerçekleşti.
Meyve fiyatlarının yüzde 1,3 oranında gerilediği kasımda sebze fiyatlarında, bir önceki aya göre ortalama yüzde 5,7 oranında düşüş yaşandı.
Kasımda bakliyat fiyatları yüzde 3,5 artarken, salça, zeytin, bal, çay, tuz ve benzeri işlenmiş gıda maddelerinden oluşan diğer gıda fiyatlarındaki artış eğilimi ise yüzde 12,5’le hızlanarak devam etti.
Vatandaşlar mevcut gıda tüketim alışkanlıklarına göre seçilen 64 gıda maddesinden oluşturulan gıda sepetini satın alabilmek için kasımda, bir önceki aya göre yüzde 2 oranında daha fazla para ödemek zorunda kaldı.
Gıda fiyatları son beş ayda (temmuz, ağustos, eylül, ekim ve kasımda) toplam yüzde 41,8 oranında artış kaydetti.
On bir aylık değişim
Gıda fiyatlarında yılın ilk on bir aylık döneminde ise yüzde 88,5 oranında artış yaşandı. Böylece seyyanen zam nedeniyle değişik maaş ve ücret seviyesine değişik oranlarda yansımış olan bu yıl temmuz ayında yılın ikinci yarısı için yapılan ücret ve maaş zamları, gıda fiyat artışı karşısında eridi. Yılın ikinci yarısında yüzde 25 zamla yetinmek zorunda kalan emeklilerin satın alma gücündeki erime ise çok daha ağır oldu.
Yıllık değişim
Bu yıl kasımda geçen yılın aynı ayına göre ekmek, un, bulgur, makarna fiyatlarında yüzde 58,3, et-balık fiyatlarında 151,8, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 54,8 oranında artış oldu. Bir yıl öncesine göre yağ fiyatları yüzde 77,6 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 117,6, sebze fiyatları ise yüzde 187,2 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları son bir yılda yüzde 56,7, diğer gıda fiyatları ise yüzde 77,6 oranında zamlandı.
Döviz kuru ve tarım ürünü üretici fiyatlarındaki artışlar gıda fiyatlarındaki yıllık artışın önümüzdeki aylarda da üç haneli oranlarda kalmaya devam edeceğine işaret ediyor.
Yıllık ortalama artış
Aralık 2022- Kasım 2023 aylarını kapsayan son bir yıllık dönemdeki ortalama gıda fiyatları, Aralık 2021-Kasım 2022 dönemindeki ortalama fiyatlara göre yüzde 105,6 oranında artış gösterdi.