Mazot, gübre, fark ödemesi(prim), yem bitkileri ve diğer bazı desteklerin yer aldığı “2024 Yılında Yapılacak Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere İlişkin” Cumhurbaşkanı Kararı 24 Ağustos 2024 tarih ve 32642 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Cumhurbaşkanı Kararı’na göre mazot ve gübre desteğinde geçen yıla göre her kalemde artış yapıldı. Kararnameye göre; gübre desteği bazı ürünlerde dekar başına 62 lira, bazı ürünlerde ise 35 lira olarak belirlendi. Mazotta ise en yüksek destek dekar başına 410 lira ile kütlü pamuğa verilecek.
Ödemeler destek değil, köstek olacak
Üreticinin toprağına göz dikerek mağduriyet üstüne mağduriyet yaşatan iktidar, son olarak destek ödeme oranları ile çiftçiye bir kez daha “Ekme” dedi. Ödeme miktarları, üretimin devamını desteklemeye yetmiyor.
Mazot ve gübre destekleri, bu yıl da maliyetleri karşılamaya yetmedi. İktidar, üreticiyi bir kez daha yarı yolda bıraktı. “Destek” ödemeleri, yüksek girdi maliyetleri, aşırı iklim olayları ve düşük alım fiyatları ile mücadele etmeye çalışan çiftçiye destek olmaktan uzak.
İktidar, önce tarım arazilerini sermayeye kiralayacağını açıkladı, ardından gelen yetersiz destek ödemeleri ile üretici bir kez daha yarı yolda bırakıldı. Ekilmeyen arazilerin kiralanacağını açıklayan iktidar, destek miktarıyla üreticiye adeta “Ekme” dedi.
Desteklemelerde ÇKS zorunluluğu
Desteklemelerden, Çiftçi Kayıt sistemi ÇKS’de özlük, ürün, arazi bilgileri kayıtlı olan ve belirlenen havzalarda yer alan, arazilerde desteklemeye esas ürünleri ürettiği Tarım ve Orman Bakanlığı il ve ilçe müdürlüklerince tespit edilen ve belirlenecek yasal süre içerisinde destekleme başvurularını yapan kamu kurum ve kuruluşları hariç gerçek ve tüzel kişiler yararlanacak.
Çiftçi ektiğinin karşılığını alamadı
Destek ödemeleri, ürünler için bir kategoride arttı, diğerinde sabit kaldı. Artış oranları, bir önceki yılın artış oranlarının da altında kaldı. Çiftçi, bu yıl da ektiğinin karşılığını alamadı.
Gübre desteği, ürünlere göre 35 ve 62 lira olarak belirlendi. Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin (TZOB) açıkladığı temmuz ayı girdi enflasyonuna göre, mazot fiyatı yalnızca bir yılda yüzde 50 arttı. TZOB’a göre temmuzda gübre fiyatlarında da aylık bazda yüzde 33’e varan artışlar görüldü. TZOB tarafından yapılan açıklamada, “Fahiş zamla mazota verilen destek tümden eriyip gitti” denilirken, desteklerin büyük bir kısmının da mazottaki ÖTV ve KDV’ye gittiğine dikkat çekildi. Ancak bu yıl mazot desteği farklı ürünlerde geçen yıla göre en fazla yüzde 20 artarken, kimi ürünlerde ise sabit kaldı.
Bazı ürünlerin desteği hiç artmadı
Arpa, aspir, buğday, çavdar, tritikale, kuru fasulye, yulaf için dekar başına 123 lirası mazot ve 62 lirası gübre olmak üzere 185 lira, çeltik için 300 lirası mazot ve 62 lirası gübre olmak üzere 362 lira, dane mısır, fındık, kuru soğan, patates, yaş çay, zeytin için 103 lirası mazot ve 35 lirası gübre olmak üzere 138 lira, mercimek, nohut için 123 lirası mazot ve 35 lirası gübre olmak üzere 158 lira destek açıklandı.
Kütlü pamuk için 410 lirası mazot ve 62 lirası gübre olmak üzere 472 lira, soya için 205 lirası mazot ve 62 lirası gübre olmak üzere 267 lira, yağlık ayçiçeği, kanola için 144 lirası mazot ve 62 lirası gübre olmak üzere 206 lira destek verilecek. Ayrıca nadas için de 50 lira mazot desteği ödemesi yapılacak.
Çay, fındık, ayçiçeği ve zeytin için açıklanan mazot desteği geçen yıla göre hiç artmayarak sabit kaldı.
Birinden aldığı birine yetmedi
İktidar, pamuğa verdiği mazot desteğini de prim desteğinden aldı. Pamuk için dekar başına 410 lira mazot desteği açıklandı ancak prim desteği bu üründe sabit kaldı. Tarımsal üretimde tüm masraf kalemlerinde artış olmasına rağmen pamukta prim desteği üst üste iki yıl sabit kalmış oldu.
Yağlık ayçiçeğinde kilo başına prim desteği bu yıl artırıldı. Kuraklığın vurduğu Trakya’da ayçiçeği çiftçisi, 225 kuruş prim desteği alacak. Yaş çay için geçen yıl 30 kuruş olan prim ödemesi 2024’te 200 kuruş olarak açıklandı. Zeytinyağında ise 80 kuruş olan prim 100 kuruş oldu. Primlere yapılan kısıtlı artış da kotaya bağlandı. Üretici, ürettiği kadar prim desteği alamayacak. Pamuk üreticisi, en fazla 500 kilograma kadar destek alabilecek. Zeytin ve zeytinyağında da ödeme kotayla sınırlandırılacak. Yaş çay için yapılacak prim ödemesi ise en fazla 2 bin 766 kiloya kadar ödenecek.
Fındıkta destek 11 yıldır sabit
Bu yıl TMO’nun açıkladığı düşük alım fiyatlarından şikayetçi olan fındık üreticilerinin yüzü alan bazlı destek ödemelerinde de gülmedi. 2014 yılından bu yana dekar başına 170 lira olarak ödenen alan bazlı destek, 11’inci yılda da artmayarak aynı tutarda kaldı. Tarım arazilerinde toprak analizi yaptıracak çiftçilere ödenecek destek de 50 dekar arazi başına 50 lirada sabit bırakıldı.
Destekler 3 yıllık değil 1 yıllık açıklandı
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, geçen yıldan bu yana üretim planlaması nedeniyle desteklerin 3 yıllık açıklanacağını söylüyor. Ancak bitkisel üretim destekleri 3 yıllık değil sadece 2024 yılı için açıklandı. Bakan Yumaklı, hayvancılık destekleri açıklandıktan sonra da hayvancılık desteklerinde olduğu gibi bitkisel üretim desteklerinin de 3 yıllık açıklanacağını ifade etmişti. Ancak, destekler 1 yıllık açıklandı. Cumhurbaşkanı Kararı ile 26 Temmuz 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan hayvancılık destekleri 2024- 2026 yılını kapsayacak şekilde 3 yıllık açıklanmıştı.