-Geniş tanımlı işsiz sayısı pandemi dönemi hariç en yüksek düzeyde!
-Zamana bağlı eksik istihdam bir yılda 1,3 milyon kişi arttı!
-Geniş tanımlı işsizlik yüzde 26,5!
-Geniş tanımlı kadın işsizliği yüzde 33,8!
DİSK-AR, “İşsizlik ve İstihdamın Görünümü Mart 2024 Raporu” yayımlandı.
TÜİK’in Ocak 2024 Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) sonuçları 11 Mart 2024’te açıklandı. Mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 9,1, mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsizlik oranı (âtıl işgücü) ise yüzde 26,5 seviyesinde gerçekleşti. TÜİK’e göre Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde dar tanımlı işsiz sayısı (mevsim etkisinden arındırılmış) 2024 Ocak ayında 3 milyon 214 bin oldu.
DİSK-AR tarafından TÜİK verilerinden yararlanarak yapılan hesaplamaya göre mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı ise Ocak 2024’te 10 milyon 453 bin kişi olarak gerçekleşti. Geniş tanımlı işsiz sayısı son bir yılda 2 milyon 155 bin, 10 yılda ise 5,1 milyon kişi arttı. Böylece son 10 yılda geniş tanımlı işsiz sayısı iki katına çıktı. Geniş tanımlı işsiz sayısındaki bu artışın sebebi zamana bağlı eksik istihdam ve ümitsizleri, iş aramayıp çalışmaya hazır olanları, iş arayan ancak hemen çalışmaya başlayamayacak olanları kapsayan potansiyel işgücü sayısındaki artıştır. Özellikle zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin sayısında devasa bir artış söz konusudur. Haftalık 45 saatten daha az çalışan ve imkanı olması durumunda daha çok çalışmayı isteyenleri kapsayan zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin sayısı son bir yılda 1,9 milyondan 3,2 milyona yükselerek 1 milyon 295 kişi arttı. Zamana bağlı eksik istihdamdaki bu artışın sebebi ekonomideki durum ve artan enflasyon ile geçim zorluğu yaşayan kişilerin daha fazla çalışarak daha fazla ücret elde etmek isteyenler olabilir.
Rapordan öne çıkan bulgular şöyle:
-Üçüncü en yüksek işsizlik kategorisi olan genç kadın işsizliği yüzde 21,2 oldu.
-Resmi işsizlerin yüzde 87,7’i işsizlik ödeneği alamıyor.
-Dar ve geniş tanımlı işsizlik arasındaki fark 17,4 puan.
Zamana bağlı eksik istihdamda devasa artış!
TÜİK tarafından yayımlanan HİA verilerine göre Ocak 2024’te geniş tanımlı işsizlikte (âtıl işgücü) patlama yaşandı. Geniş tanımlı işsiz sayısı son bir yılda 2 milyon 155 bin, son 10 yılda (2014-2024 arası) ise 5,1 milyon kişi arttı. Böylece son 10 yılda geniş tanımlı işsiz sayısı iki katına çıktı.
Ocak 2014’te 5,3 milyon olan geniş tanımlı işsiz sayısı Ocak 2023’te 8,3 milyon ve Ocak 2024’te ise 10,5 milyon olarak gerçekleşti. Geniş tanımlı işsiz sayısındaki artışın sebebi zamana bağlı eksik istihdam ve ümitsiz işsizler ile iş aramayıp çalışmaya hazır olanları, iş arayan ancak hemen çalışmaya başlayamayacak olanları kapsayan potansiyel işgücü sayısındaki artıştır. Âtıl işgücündeki yükselişin temel sebebi ise zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin sayısında devasa artıştır.
Potansiyel işgücü sayısı son bir yılda 1 milyon kişi artarak 3 milyondan 4 milyona yükseldi. Potansiyel işgücündeki artış on yıllık dönemde yaklaşık 2 bin kişi oldu. Zamana bağlı eksik istihdam kapsamındaki artış ise çok daha çarpıcı oldu. Haftalık 45 saatten daha az çalışan ve imkanı olması durumunda daha çok çalışmayı isteyenleri kapsayan zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin sayısı son bir yılda 1,9 milyondan 3,2 milyona yükselerek 1 milyon 295 kişi arttı. Zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin sayısı bir yılda 1 milyon 295 bin kişi son on yılda ise 2.538 bin kişi arttı. Zamana bağlı eksik istihdamdaki bu artışın sebebi yüksek enflasyon ile geçim zorluğu yaşayanların çalışma süresini artırarak daha fazla ücret elde etmek istemeleri olabilir (Tablo 1).
TÜİK tarafından yayımlanan çeyreklik işgücü istatistiklerine göre 2022 4. çeyrekte yarı zamanlı istihdam sayısı 3,2 milyon ve zamana bağlı eksik istihdam sayısı 1,5 milyondu. Zamana bağlı eksik istihdamın 2022-2023 yıllarında çeyreklik artışı yüzde 45’idi. 2023 4. çeyrekte ise yarı zamanlı istihdam sayısı yüzde 9 artarak 3,5 milyon oldu (Tablo 2).
Öte yandan 2022 4.çeyrek verilerine göre zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin yarı zamanlı istihdama oranı yüzde 47’ydi. 2023 4.çeyrekte ise zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin yarı zamanlı istihdama oranı yüzde 63’e yükseldi. Böylece yarı zamanlı istihdam edilenlerin tam zamanlı istihdam talebi arttı. Diğer bir ifadeyle zamana göre eksik istihdamdaki artışın asıl sebebi halen yarı zamanlı çalışanların tam zamanlı çalışma isteğinin artmış olmasıdır (Tablo 3).
Geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 26,5!
Tüm işsizlik oranları yükselmeye devam ediyor. Ocak 2024 döneminde mevsim etkisinden arındırılmış (MEA) dar tanımlı işsizlik (işsizlik 1) yüzde 9,1 olarak açıklanırken zamana bağlı eksik istihdam ile işsizlerin bütünleşik oranı (işsizlik 2) yüzde 18,2; işsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı (işsizlik 3) yüzde 18,3 ve âtıl işgücü oranı (işsizlik 4, geniş tanımlı işsizlik) ise yüzde 26,5 olarak açıklandı.
Geniş tanımlı kadın işsizliği yüzde 33,8!
Dünyada kadın işsizliği önemli toplumsal cinsiyet eşitsizliği göstergesi olmaya devam ediyor. Kadınların istihdama erişimi önemli kısıtlılıklar içeriyor. İstihdamda olan kadınların ise çalışma koşulları kötüye gidiyor. Türkiye’de kadın işsizliği erkeklere kıyasla oldukça yüksek seyretmeye devam ediyor.
TÜİK tarafından açıklanan dört ayrı işsizlik türünde de kadın işsizliği erkek işsizliğinden oldukça yüksek seyrediyor. Ocak 2024’te mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı erkeklerde yüzde 7,7 iken kadınlarda yüzde 11,7 olarak gerçekleşti. Geniş tanımlı işsizlik (âtıl işgücü) erkeklerde yüzde 22,2, kadınlarda ise yüzde 33,8 olarak hesaplandı. Geniş tanımlı kadın işsizliği ile geniş tanımlı erkek işsizliği arasındaki fark yaklaşık 11,6 puandır.
Ocak 2024’te zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı erkeklerde yüzde 16,8 iken kadınlarda yüzde 20,9’dur. İşsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı erkeklerde yüzde 13,7 iken kadınlarda yüzde 26,1 seviyesindedir.
Ocak 2024 itibarıyla kadınlarda mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 419 bin ve geniş tanımlı işsiz sayısı 4 milyon 917 bindir. Erkeklerde ise dar tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 795 bin ve geniş tanımlı işsiz sayısı 5 milyon 536 bindir (Grafik 4).
Ocak 2024’te mevsim etkisinden arındırılmış HİA verilerine göre işsizlik türlerinin en yüksek olduğu kategori yüzde 33,8 ile geniş tanımlı kadın işsizliği olmaya devam ediyor. İkinci yüksek işsizlik kategorisi yüzde 26,5 ile geniş tanımlı işsizliktir. Ocak 2024’te üçüncü en yüksek işsizlik kategorisi ise yüzde 21,2 ile genç kadın işsizliği oldu (Grafik 5).
Resmi işsizlerin yaklaşık yüzde 87,3’ü işsizlik ödeneği alamıyor!
TÜİK’in resmi dar tanımlı işsizlerin ezici çoğunluğu işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor. İşsizlik ödeneğinden yararlanma koşullarının ağır olması ve işsizlik sigortası kaynaklarının amacı dışında kullanılması sebebiyle işsizlerin büyük çoğunluğu işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor.
Ocak 2024’te TÜİK toplam dar tanımlı işsiz sayısını 3 milyon 214 bin kişi olarak açıkladı. İŞKUR’un Ocak 2024 İşsizlik Sigortası Bültenleri verilerine göre ise bu ayda işsizlik ödeneği alabilenlerin sayısı 409 bin civarındadır. Böylece Ocak 2024’te resmi işsizlerin sadece yüzde 12,7’si işsizlik ödeneği alabildi. 2,8 milyonu aşkın işsiz işsizlik ödeneğinden yoksun kaldı. Bu da işsizlerin yüzde 87,3’ünün işsizlik ödeneği alamadığı anlamına geliyor.
Geniş ve dar tanımlı işsizlik makası 17,4 puan oldu!
Geniş tanımlı işsizlik oranı ile dar tanımlı işsizlik oranı arasındaki puan farkı açılma eğilimini sürdürüyor. Zamana bağlı eksik istihdamda artış ve iş bulma ümidinin kaybedilmesine paralel olarak geniş tanımlı işsizlik oranı artıyor ve dar tanımlı işsizlik ile arasındaki makas açılıyor. Örneğin, Ocak 2019’da dar tanımlı işsizlik yüzde 13,6 iken geniş tanımlı işsizlik yüzde 19,7 olarak gerçekleşmişti. Bu dönemde geniş tanımlı işsizlik dar tanımlı işsizlikten 6,1 puan yüksekti.
Ocak 2024’te ise dar tanımlı işsizlik yüzde 9,1 iken geniş tanımlı işsizlik yüzde 26,5 olarak gerçekleşti. Dar ve geniş işsizlik arasındaki fark bu dönemde 17,4 puan oldu. Dar ve geniş işsizlik arasındaki makasın bu denli açılmasının en önemli nedeni zamana bağlı eksik istihdam sayısı, ümidini kaybedenlerin, iş aramayıp çalışmaya hazır olanların ve iş arayıp işbaşı yapamayacak olanların sayısındaki artıştır. Böylece dar tanımlı işsizlik sınırlı kalırken geniş tanımlı işsizlik arasındaki fark açılmaktadır.