DİSK-AR “İşsizlik ve İstihdamın Görünümü Raporu (Kasım 2024)” yayımlandı.
Raporda öne çıkan bulgular şöyle:
-TÜİK’e göre Eylül 2022’den bu yana dar tanımlı işsizlik yüzde 10,1’den yüzde 8,6’ya düşerken geniş tanımlı işsizlik yüzde 20,3’ten yüzde 25,6’ya çıktı!
-Geniş tanımlı işsiz sayısı son iki yılda 2,7 milyon kişi artarak 7,6 milyondan 10,3 milyona yükseldi.
-Geniş tanımlı kadın işsizliği yüzde 35 civarında.
-Açık işsizlerin yüzde 87’si işsizlik sigortasından yararlanamıyor.
-Zamana bağlı eksik istihdam artış devam ediyor.
-Eylül 2024’te mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik türlerinin en yüksek olduğu kategori yüzde 34,7 ile geniş tanımlı kadın işsizliği oldu.
-Dar ve geniş işsizlik arasındaki fark 17 puan.
Geniş tanımlı işsiz sayısı 10 milyon 271 bin
TÜİK’in Eylül 2024 Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) sonuçları 11 Kasım 2024’te yayımlandı. Mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 8,6 mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsizlik oranı (âtıl işgücü) ise yüzde 25,6 seviyesinde gerçekleşti. TÜİK’e göre Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde dar tanımlı işsiz sayısı (mevsim etkisinden arındırılmış) 2024 Eylül ayında 3 milyon 100 bin oldu.
DİSK-AR tarafından TÜİK verilerinden yararlanarak yapılan hesaplamaya göre mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı ise Eylül 2024’te 10 milyon 271 bin kişi olarak gerçekleşti. 2022, 2023 ve 2024 Eylül dönemlerinde dar ve geniş tanımlı işsizlik arasındaki makas genişlemeye devam ediyor. 2022 Eylül’de dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 10,1 ve işsiz sayısı 3 milyon 470 bin iken geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 20,3 ve işsiz sayısı 7 milyon 549 bindi. Eylül 2023’te dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 9,2 ve işsiz sayısı 3 milyon 157 bin, geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 21,8 ve işsiz sayısı yüzde 8 milyon 285 bin oldu. Son iki yılda dar tanımlı işsiz sayısı 370 bin kişi azalmış gibi görünse de geniş tanımlı işsiz sayısı 2,7 milyon kişi arttı.
Zamana bağlı eksik istihdamda artış devam ediyor
TÜİK tarafından yayımlanan HİA verilerine göre Eylül 2024’te geniş tanımlı işsizlikte (âtıl işgücü) artış devam etti. Geniş tanımlı işsiz sayısı son bir yılda 1 milyon 986 bin kişi arttı.
Geniş tanımlı işsiz sayısı Eylül 2023’te yaklaşık 8,3 milyon ve Eylül 2024’te ise 10,3 milyon olarak gerçekleşti. Geniş tanımlı işsiz sayısındaki artışın sebebi zamana bağlı eksik istihdam ve ümitsiz işsizler ile iş aramayıp çalışmaya hazır olanları, iş arayan ancak hemen çalışmaya başlayamayacak olanları kapsayan potansiyel işgücü sayısındaki artıştır.
Âtıl işgücündeki yükselişin temel sebebi ise zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin sayısında ciddi artıştır.
Zamana bağlı eksik istihdam kapsamındaki artış çok çarpıcı. Haftalık 40 saatten daha az çalışan ve imkânı olması durumunda daha çok çalışmayı isteyenleri kapsayan zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin sayısı son bir yılda 1,9 milyondan 3,1 milyona yükselerek 1 milyon 184 bin kişi arttı. Zamana bağlı eksik istihdamdaki artış geçim sıkıntısının sonucu olarak ortaya çıkıyor. Potansiyel işgücü sayısı son bir yılda 859 bin kişi artarak 3,2 milyondan 4,1 milyona yükseldi.
Geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 25,6
TÜİK’e göre dar tanımlı işsizlik düşerken öte tandan birçok işsizlik türü yükselmeye devam ediyor. Eylül 2024 döneminde mevsim etkisinden arındırılmış (MEA) dar tanımlı işsizlik (işsizlik 1) yüzde 8,6 olarak açıklanırken zamana bağlı eksik istihdam ile işsizlerin bütünleşik oranı (işsizlik 2) yüzde 17,3; işsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı (işsizlik 3) yüzde 17,9 ve âtıl işgücü oranı (işsizlik 4, geniş tanımlı işsizlik) ise yüzde 25,6 olarak açıklandı (Grafik 4).
Geniş tanımlı kadın işsizliği yükseliyor: yüzde 34,7!
Kadın işsizliği önemli toplumsal cinsiyet eşitsizliği göstergesi olmaya devam ediyor. Kadınların istihdama erişimi önemli kısıtlılıklar içeriyor. Türkiye’de bir yandan kadınların istihdama katılma oranları erkeklere göre oldukça düşük seyrederken öte yandan Türkiye’de kadın işsizliği erkeklere kıyasla oldukça yüksek seyretmeye devam ediyor. Kadın işsizliği ile erkek işsizliği arasındaki fark açılıyor.
TÜİK tarafından açıklanan dört ayrı işsizlik türünde de kadın işsizliği erkek işsizliğinden oldukça yüksek seyrediyor. Eylül 2024’te mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı erkeklerde yüzde 6,7 iken kadınlarda yüzde 12,3 olarak gerçekleşti. Geniş tanımlı işsizlik (âtıl işgücü) erkeklerde yüzde 20,3 kadınlarda ise yüzde 34,7 olarak hesaplandı (Grafik 5). Geniş tanımlı kadın işsizliği ile geniş tanımlı erkek işsizliği arasındaki fark 14,4 puandır.
Eylül 2024’te zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı erkeklerde yüzde 15,1 iken kadınlarda yüzde 21,5’tir. İşsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı erkeklerde yüzde 12,5 iken kadınlarda yüzde 27’dir (Grafik 5).
Eylül 2024 itibarıyla kadınlarda mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 514 bin ve geniş tanımlı işsiz sayısı 5 milyon 153 bindir. Erkeklerde ise dar tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 586 bin ve geniş tanımlı işsiz sayısı 5 milyon 118 bindir (Grafik 6).
Eylül 2024’te mevsim etkisinden arındırılmış HİA verilerine göre işsizlik türlerinin en yüksek olduğu kategori yüzde 34,7 ile geniş tanımlı kadın işsizliği olmaya devam ediyor. İkinci yüksek işsizlik kategorisi yüzde 25,6 ile geniş tanımlı işsizliktir. Eylül 2024’te üçüncü en yüksek işsizlik kategorisi ise yüzde 24 ile genç kadın işsizliği oldu (Grafik 7).
Resmi işsizlerin yaklaşık yüzde 87’si işsizlik ödeneği alamıyor!
TÜİK’in resmi dar tanımlı işsizlerin ezici çoğunluğu işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor. İşsizlik ödeneğinden yararlanma koşullarının ağır olması ve işsizlik sigortası kaynaklarının amacı dışında kullanılması sebebiyle işsizlerin büyük çoğunluğu işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor.
Eylül 2024’te TÜİK toplam dar tanımlı işsiz sayısını 3 milyon 100 bin kişi olarak açıkladı. İŞKUR’un Eylül 2024 İşsizlik Sigortası Bültenleri verilerine göre ise bu ayda işsizlik ödeneği alabilenlerin sayısı 425 bin 550’dir. Böylece Eylül 2024’te resmi işsizlerin sadece yüzde 13,7’si işsizlik ödeneği alabildi. Yaklaşık 2,7 milyon işsiz işsizlik ödeneğinden yoksun kaldı. Bu da işsizlerin yüzde 86,3’ü işsizlik ödeneği alamadığı anlamına geliyor (Grafik 8).
Geniş ve dar tanımlı işsizlik farkı yaklaşık 17 puan!
Geniş tanımlı işsizlik oranı ile dar tanımlı işsizlik oranı arasındaki puan farkı açılma eğilimini sürdürüyor. Zamana bağlı eksik istihdamda artış ve iş bulma ümidinin kaybedilmesine paralel olarak geniş tanımlı işsizlik oranı artıyor ve dar tanımlı işsizlik ile arasındaki makas açılıyor. Örneğin, Ocak 2019’da dar tanımlı işsizlik yüzde 13,6 iken geniş tanımlı işsizlik yüzde 19,7 olarak gerçekleşmişti. Bu dönemde geniş tanımlı işsizlik dar tanımlı işsizlikten 6,1 puan yüksekti.
Eylül 2024’te ise dar tanımlı işsizlik yüzde 8,6 iken geniş tanımlı işsizlik yüzde 25,6 olarak gerçekleşti.
Dar ve geniş işsizlik arasındaki fark bu dönemde 17 puan oldu. Böylece dar ve geniş tanımlı işsizlik arasındaki puan farkı en yüksek düzeye ulaştı. Dar ve geniş işsizlik arasındaki makasın bu denli açılmasının en önemli nedeni zamana bağlı eksik istihdam sayısı, ümidini kaybedenlerin, iş aramayıp çalışmaya hazır olanların ve iş arayıp işbaşı yapamayacak olanların sayısındaki artıştır.
Böylece dar tanımlı işsizlik sınırlı kalırken geniş tanımlı işsizlik arasındaki fark açılmaktadır.