KAMU-AR, “Halkın enflasyonu Eylül 2024” araştırmasını sonuçlarını açıkladı.
Araştırmaya göre:
-Tarımda üretici fiyatlarında TÜİK’in ölçtüğü azalış gıda fiyatlarına yansımıyor.
-Gıda fiyatları eylülde aylık olarak yüzde 1,1 oranında artarken, yılın ilk dokuz aylık dönemindeki artış ise yüzde 38,1 olarak gerçekleşti.
-Fiyat artış hızının geçen yıla göre daha düşük oranlarda gerçekleşmesi yüzünden gıdada yıllık enflasyon yüzde 59,9 olarak gerçekleşti.
-Yıllık enflasyondaki gerileme gıda fiyatlarının düştüğü anlamına gelmiyor.
-Geçen yıl eylülde 579 liraya satın alınabilen bir gıda sepeti için bu yıl 926 lira ödendi.
Birleşik Kamu-İş Konfederasyonu Ar-Ge birimi KAMUAR’ın fiyatlarını Ankara’daki marketlerden derlediği ve halkın en fazla tükettiği 64 temel gıda maddesinden oluşan bir gıda sepetini esas alarak hazırladığı gıda fiyatları endeksinin Eylül 2024 sonuçları açıklandı.
TÜİK’e göre tarım ürünü üretici fiyatları, diğer bir ifadesiyle tarla fiyatları temmuz ve ağustos aylarında düştü, ancak bu düşüş halkın enflasyonu olarak nitelendirilen gıda fiyatlarına yansımadı. Gıda fiyatlarındaki artış kesintisiz olarak devam ediyor. Son 52 aralıksız olarak artan gıda fiyatlarında eylülde bir önceki aya göre yüzde 1,1 oranında artış yaşandı. Yılın ilk dokuz aylık döneminde yüzde 38,1’e olan gıda fiyatlarındaki son bir yıllık artış ise yüzde 59,9 olarak gerçekleşti.
Yıllık fiyat artışında önceki aylara göre yaşanan gerileme, fiyatların ucuzladığı anlamına gelmiyor, bu fiyat artış hızının geçen yılın aynı ayına göre yavaşlamış olmasından kaynaklanıyor. Geçen yıl eylül ayında 579 liraya alınabilen bir gıda sepeti için bu yıl 926 lira ödemek gerekiyor.
Yoksuların harcamasının yüzde 36,6’sı gıda
TÜİK’in en son açıkladığı tüketim harcamalarıyla ilgili istatistiklere göre en zengin yüzde 20’lik kesim tüketim harcamalarının yüzde 14,5’ini, en yoksul yüzde 20’lik kesim ise yüzde 36,6’sını gıda için yapıyor. Yoksullar her geçen yıl gelirinin daha büyük bir kısmını gıdaya ayırmak zorunda kalıyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında Türkiye’de son 49 aydır yaşanan kesintisiz artış en fazla sabit gelirli ve yoksul kesimleri etkiliyor. Açıklanan enflasyon bu nedenle bu kesimin gerçek hayatta yaşadığı enflasyonu tam olarak yansıtmıyor. Zira TÜİK enflasyonu hesaplarken gıda harcamalarının ağırlığını yaklaşık yüzde 25 olarak esas alıyor.
Açlık riski artıyor
İktidarın daha sonra “akıl dışı ilan ettiği” yanlış ekonomik politikaların tetiklediği yüksek enflasyon sürecinin en ağır faturasını gıda fiyatları yüzünden yoksullar ödemeye devam ediyor. Yoksullar bu faturayı sadece gıdaya daha fazla para ayırarak değil, gıdaya daha fazla para ayırabilmek için, eğitim, sağlık ve benzeri diğer temel gereksinimleri için harcamalarını kısarak ödüyorlar.
Türkiye’nin, iktidar eliyle yıllarca sürecek bugünkü enflasyon sarmalına sürüklendiği Eylül 2021’den bu yana gıda fiyatları yüzde 826 oranında arttı. Diğer bir ifadeyle Eylül 2021’de 100 liraya satın alınan bir gıda sepeti için vatandaşlar bu yıl eylül ayında 926 lira ödemek zorunda kaldılar.
Aynı dönemde, kamu çalışanlarının ücretlerinde ise yüzde 780 oranında artış yaşandı. Diğer bir ifadeyle Eylül 2021’de 100 lira olan ortalama kamu çalışanının ücreti şu anda 880 lira düzeyinde. Ücretlerindeki artış gıda fiyatlarındaki artışı bile karşılamaya yetmeyen kamu çalışanlarının ücretlerinin alım gücü gıda fiyatlarına karşı reel olarak azaldı. Ücretler altı ayda bir artırıldığı için bu reel azalma önümüzdeki aylarda artarak devam edecek.
Birleşik Kamu-İş’in gıda fiyatları endeksi Haziran 2020’den bu yana her ay, yani aralıksız olarak 52 aydır bir önceki aya göre artıyor. Bu 52 aylık dönemde gıda fiyatları 13 katına çıktı.
Aylık fiyat artışı
Eylülde et ve balık, bakliyat ve işlenmiş gıda fiyatları önceki aya göre azalırken, diğer harcama gruplarında fiyatlar bir önceki aya göre çeşitli oranlarda artış gösterdi.
GIDA FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİM (Eylül 2024; %)
Eylülde, ekmek-pirinç-un-bulgur fiyatları önceki aya göre ortalama yüzde 0,1 oranında artarken, et ve balık grubu fiyatlarında yüzde 1,8 oranında düşüş yaşandı. Süt, süt ürünleri ile yumurta grubunda fiyatlar bir önceki aya göre yüzde 1,8 oranında, yağ harcamaları ise yüzde 5,7 oranında arttı.
Meyve fiyatlarının yüzde 5,1 oranında arttığı eylülde sebze fiyatlarında da bir önceki aya göre ortalama yüzde 3,8 oranında artış oldu.
Eylülde bakliyat fiyatları önceki aya göre yüzde 0,9 oranında azaldı. Salça, zeytin, bal, çay, tuz ve benzeri işlenmiş gıda maddelerinden oluşan diğer işlenmiş gıda fiyatları ise yüzde 0,6 oranında geriledi.
Vatandaşlar mevcut gıda tüketim alışkanlıklarına göre seçilen 64 gıda maddesinden oluşturulan gıda sepetini satın alabilmek için eylülde, bir önceki aya göre yüzde 1,1 oranında daha fazla para ödemek zorunda kaldı.
Dokuz aylık değişim
Gıda fiyatlarında bu yılın ilk dokuz aylık döneminde ise toplam yüzde 38,1 oranında artış yaşandı. Bu dönemde ekmek-pirinç-un-bulgur-makarna fiyatları yüzde 29,9, et-balık harcamaları yüzde 29,3, süt, süt ürünleri ve yumurta fiyatları yüzde 23,1, yağ fiyatları yüzde 35,8, meyve fiyatları yüzde 73,1, sebze fiyatları yüzde 78,2, bakliyat fiyatları yüzde 20,6, diğer ürünlerin fiyatları yüzde 27,8 oranında yükseldi.
Yıllık değişim
Bu yıl eylül ayında geçen yılın aynı ayına göre ekmek, un, bulgur, makarna fiyatlarında yüzde 40,6, et-balık fiyatlarında 42,7, süt ve süt ürünleri ile yumurta fiyatlarında yüzde 41,5 oranlarında artış oldu. Bir yıl öncesine göre yağ fiyatları yüzde 48,6 oranında arttı. Meyve fiyatları yüzde 68,9, sebze fiyatları ise yüzde 176,1 oranında artış gösterdi. Bakliyat fiyatları son bir yılda yüzde 42,2, diğer gıda fiyatları ise yüzde 53 oranında zamlandı.
Gıda fiyatlarında yıllık olarak ise yüzde 59,9 oranında artış gözlendi.
Yıllık ortalama artış
Eylül 2024 sonu itibariyle son 12 aylık ortalama gıda fiyatları ise bir önceki 12 aylık ortalama fiyatlara göre yüzde 89,6 oranında arttı.