İPA’nın “Kent Gündemi Serisi”nin son raporu”Enflasyon ve Kronikleşen Yoksulluğun Gölgesinde Geçim Mücadelesi:Emekliler” yayınlandı.
Raporda, “Türkiye’nin sosyal devlet olma ilkesini benimseyen Anayasa maddeleri, vatandaşların sosyal güvenlik hakkını garanti altına alıyor. Ancak asgari ücret artışlarının emekli aylıklarına aynı oranda uygulanmaması, emekliler için ciddi geçim sıkıntıları yaratıyor. 2023’te 44 ülke arasında yaşam kalitesi açısından sondan ikinci olan Türkiye, gelir kategorisinde ise en son sırada yer aldı. Emekli maaşlarının düşük olması, emeklileri çalışmaya zorluyor.” denildi.
Raporda öne çıkan bazı bulgular:
-Emekli maaşlarının erimesi: 2010’da asgari emekli aylığının değeri 11,4 gram altın iken, bu değer günümüzde 4,4 grama düştü.
-İstanbul’da yaklaşık 2,4 milyon emekli bulunuyor. Yaşlılık aylığı alanların %60’ı çalışıyor veya iş arıyor.
-Emekli İstanbulluların %28,4’ü çalışmaya devam ederken, %18,3’ü hem kiracı olup hem de başka bir gelire sahip değil.
-2023’te 55 yaş ve üstünde 17.137 kişi, 65 yaş ve üstünde 1.368 kişi İŞKUR’a iş başvurusunda bulundu.
-Temel gelir kaynağı emekli maaşı olan hanelerin konut ve kira harcamaları 2022 yılında yüzde 28,6 iken geçen yıl yüzde 31,9 seviyesine çıktı.
Emekliler iş peşinde
Raporda, “SGK verilerine göre yaklaşık 2,4 milyon emeklinin bulunduğu İstanbul’da yaşlılık aylığı alan ve çalışan-iş arayanların, tüm yaşlılık aylığı alanlara oranı yüzde 60 seviyelerine yaklaşarak yüzde 55 seviyelerindeki Türkiye ortalamasının da üstüne çıktı. 2023 yılında 55 yaş ve üstünde 17 bin 137 kişi, 65 yaş ve üstünde bin 368 kişi İŞKUR’a iş başvurusunda bulundu” bilgilerine yer verildi.
2010 yılında asgari ücretin üstünde olan emekli maaşının şu an asgari ücretin yarısına denk bir hâle geldiği belirtilerek bu durumun emeklileri çalışmaya zorladığı ifade edildi.
Her 4 emekliden 1’i çalışıyor
Ayrıca bu verilerin sadece resmi olarak kayıt altına alınan başvurular olduğuna dikkat çekilerek “Kayıt dışı çalışmaya yönelen emekliler de hesaba katıldığında bu rakamların çok daha yüksek olacağı tahmin edilmektedir” denildi. İstanbul’da yaşamak için yaşlılık veya emeklilik aylığına hak kazananların yüzde 28,4’ünün resmi olarak çalışmaya devam ettiği; emekli İstanbulluların yüzde 18,3’ünün hem kiracı hem de hanelerinde emekli aylığı dışında başka bir geliri olmadığı ortaya kondu.
Temel ihtiyaçlarda ucuz ürün tercih ediliyor
Ortalama yaşam maliyetinin 24 bin 991 TL olarak hesaplandığı İstanbul’da en düşük emekli maaşının bu yaşam maliyetinin yarısından bile az olduğuna vurgu yapılarak “Emekli maaşlarının yetersizliği sebebiyle çalışma hayatını devam ettirmeye zorlanan emekliler aynı zamanda gıda ve giyim harcamalarında daha ucuz ürünlere yönelmeye başlamış; temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına sosyal ve kültürel aktivitelere olan harcamalarını kesmiştir” denildi.
Barınma sorunu büyüyor
Temel gelir kaynağı emekli maaşı olan hanelerin konut ve kira harcamalarının 2022 yılında yüzde 28,6 iken 2023 yılında yüzde 31,9 seviyesine çıktığı aktarılan raporda, “İstanbul genelinde en düşük emekli maaşını ikiye-üçe katlar seviyelere gelen kira değerleri, İstanbullu emeklilerin barınma giderlerini karşılamada ciddi bir baskı oluşturmuş, bu durum çalışma kapsamında görüşülen bütün emekliler tarafından sıklıkla vurgulanmıştır. Öte yandan kiracı emekliler gibi ev sahibi olan emekliler de maaşlarının düşüklüğünü vurgulayarak hayat standartlarını düşürmek zorunda kaldıklarını ve kira giderleri olmamasına rağmen kıt kanaat geçinebildiklerini ifade etmişlerdir” tespitine yer verildi.
Sayılarla emekliler ve emekli maaşları
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından açıklanan verilere göre Türkiye’de yaşlılık aylığı alanların sayısı 2014 yılında 7,5 milyon civarındayken bu rakam 2023 yılı aralık ayında 11,5 milyona ulaşmıştır. Türkiye Emekliler Derneği’nin (TÜED) yaptığı araştırmaya göre ise Türkiye genelinde 16,1 milyon emekli yaşamaktadır.
SGK verilerine göre 2023 yılı Aralık ayı itibarıyla yaşlılık aylığı alanların %70,3’ünü özel sektörde sözleşmeli olarak çalışan 4A sigortalı kişiler, %15,4’ünü kendi mesleğini icra eden ve bağımsız olarak çalışan (esnaf-işyeri sahibi, sanatkar ya da serbest meslek grubu) 4B sigortalı kişiler, %14,3’ünü ise devlet memuru olarak hizmet veren kadrolu çalışan 4C sigortalı kişiler oluşturmaktadır.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan araştırmalara göre 2023 yılında Türkiye genelinde temel gelir kaynağı emekli aylığı olan hane sayısının 4,7 milyon civarında olduğu belirlenmiştir. Bu, tüm hanelerin yaklaşık %17,8’ini kapsamaktadır. Emekli aylığının temel gelir kaynağı olduğu hane sayısı 2023 yılında 2002 yılına kıyasla yaklaşık %80, 2014 yılına kıyasla ise yaklaşık %31 oranında artış göstermiştir.