-Ağustos 2024’te geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 27,2, geniş tanımlı işsiz sayısı 11 milyon!
-TÜİK’e göre dar tanımlı işsizlik düşerken, geniş tanımlı işsizlik artıyor.
-Geniş tanımlı işsiz sayısı son bir yılda 2,2 milyon kişi arttı.
-Zamana bağlı eksik istihdam 3,5 milyona yaklaştı.
-Geniş tanımlı kadın işsizliği yüzde 35,7!
DİSK-AR “İşsizlik ve istihdamın görünümü Ekim 2024” raporunu açıkladı.
DİSK-AR tarafından TÜİK verilerinden yararlanarak yapılan hesaplamaya göre mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsiz sayısı ise Ağustos 2024’te 11 milyon 4 bin kişi olarak gerçekleşti.
TÜİK’in Ağustos 2024 Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) sonuçları 10 Ekim 2024’te yayımlandı.
Mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı yüzde 8,5 mevsim etkisinden arındırılmış geniş tanımlı işsizlik oranı (âtıl işgücü) ise yüzde 27,2 seviyesinde gerçekleşti. TÜİK’e göre Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde dar tanımlı işsiz sayısı (mevsim etkisinden arındırılmış) 2024 Ağustos ayında 3 milyon 55 bin oldu.
TÜİK’e Ağustos 2023’te yüzde 9,2 olan dar tanımlı işsizlik Ağustos 2024’te yüzde 8,5 olarak gerçekleşti. Ancak aynı dönemde geniş tanımlı işsizlik oranı ise yüzde 23’ten yüzde 27,2’ye yükseldi. Son 1 yılda geniş tanımlı işsiz sayısı 2,2 milyon kişi artarak 8,8 milyondan 11 milyona yükseldi (Grafik 1). TÜİK’e göre dar tanımlı işsizlik oranında düşüş yaşanırken geniş tanımlı işsizlik oranı bir yılda 4,2 puan artmış oldu.
Zamana bağlı eksik istihdam 3,5 milyon!
TÜİK tarafından yayımlanan HİA verilerine göre Ağustos 2024’te geniş tanımlı işsizlikte (âtıl işgücü) artış devam etti. Geniş tanımlı işsiz sayısı son bir yılda 2,2 milyon kişi arttı.
Geniş tanımlı işsiz sayısı Ağustos 2023’te 8,8 milyon ve Ağustos 2024’te ise 11 milyon olarak gerçekleşti. Geniş tanımlı işsiz sayısındaki artışın sebebi zamana bağlı eksik istihdam ve ümitsiz işsizler ile iş aramayıp çalışmaya hazır olanları, iş arayan ancak hemen çalışmaya başlayamayacak olanları kapsayan potansiyel işgücü sayısındaki artıştır.
Âtıl işgücündeki yükselişin temel sebebi ise zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin sayısında ciddi artıştır.
Zamana bağlı eksik istihdam kapsamındaki artış çok çarpıcı. Haftalık 40 saatten daha az çalışan ve imkânı olması durumunda daha çok çalışmayı isteyenleri kapsayan zamana bağlı eksik istihdam edilenlerin sayısı son bir yılda 2,1 milyondan 3,5 milyona yükselerek 1,4 milyon kişi arttı. Zamana bağlı eksik istihdamdaki artış geçim sıkıntısının sonucu olarak ortaya çıkıyor.
Potansiyel işgücü sayısı son bir yılda yaklaşık 1 milyon artarak 3,5 milyondan 4,5 milyona yükseldi.
Geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 27,2!
TÜİK’e göre dar tanımlı işsizlik düşerken öte tandan birçok işsizlik türü yükselmeye devam ediyor.
Ağustos 2024 döneminde mevsim etkisinden arındırılmış (MEA) dar tanımlı işsizlik (işsizlik 1) yüzde 8,5 olarak açıklanırken zamana bağlı eksik istihdam ile işsizlerin bütünleşik oranı (işsizlik 2) yüzde 18,2; işsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı (işsizlik 3) yüzde 18,7 ve âtıl işgücü oranı (işsizlik 4, geniş tanımlı işsizlik) ise yüzde 27,2 olarak açıklandı (Grafik 4).
Geniş tanımlı kadın işsizliği: yüzde 36,5!
Kadın işsizliği önemli toplumsal cinsiyet eşitsizliği göstergesi olmaya devam ediyor. Kadınların istihdama erişimi önemli kısıtlılıklar içeriyor. Türkiye’de bir yandan kadınların istihdama katılma oranları erkeklere göre oldukça düşük seyrederken öte yandan Türkiye’de kadın işsizliği erkeklere kıyasla oldukça yüksek seyretmeye devam ediyor. Kadın işsizliği ile erkek işsizliği arasındaki fark açılıyor.
TÜİK tarafından açıklanan dört ayrı işsizlik türünde de kadın işsizliği erkek işsizliğinden oldukça yüksek seyrediyor. Ağustos 2024’te mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik oranı erkeklerde yüzde 7 iken kadınlarda yüzde 11,4 olarak gerçekleşti. Geniş tanımlı işsizlik (âtıl işgücü) erkeklerde yüzde 21,6 kadınlarda ise yüzde 36,5 olarak hesaplandı (Grafik 5). Geniş tanımlı kadın işsizliği ile geniş tanımlı erkek işsizliği arasındaki fark yaklaşık 15 puandır.
Ağustos 2024’te zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı erkeklerde yüzde 16,4 iken kadınlarda yüzde 21,6’tir. İşsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı erkeklerde yüzde 12,9 iken kadınlarda yüzde 28,3’tür (Grafik 5).
Ağustos 2024 itibarıyla kadınlarda mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 400 bin ve geniş tanımlı işsiz sayısı 5 milyon 543 bindir. Erkeklerde ise dar tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 655 bin ve geniş tanımlı işsiz sayısı 5 milyon 451 bindir (Grafik 6).
Ağustos 2024’te mevsim etkisinden arındırılmış HİA verilerine göre işsizlik türlerinin en yüksek olduğu kategori yüzde 35,7 ile geniş tanımlı kadın işsizliği olmaya devam ediyor. İkinci yüksek işsizlik kategorisi yüzde 26,5 ile geniş tanımlı işsizliktir. Ağustos 2024’te üçüncü en yüksek işsizlik kategorisi ise yüzde 25 ile dar tanımlı genç kadın işsizliği oldu (Grafik 7).
Resmi işsizlerin yaklaşık yüzde 86’sı işsizlik ödeneği alamıyor!
TÜİK’in resmi dar tanımlı işsizlerin ezici çoğunluğu işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor. İşsizlik ödeneğinden yararlanma koşullarının ağır olması ve işsizlik sigortası kaynaklarının amacı dışında kullanılması sebebiyle işsizlerin büyük çoğunluğu işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor.
Ağustos 2024’te TÜİK toplam dar tanımlı işsiz sayısını 3 milyon 55 bin kişi olarak açıkladı. İŞKUR’un Ağustos 2024 İşsizlik Sigortası Bültenleri verilerine göre ise bu ayda işsizlik ödeneği alabilenlerin sayısı 417 bin civarındadır. Böylece Ağustos 2024’te resmi işsizlerin sadece yüzde 13,7’si işsizlik ödeneği alabildi. Yaklaşık 2,6 milyon işsiz işsizlik ödeneğinden yoksun kaldı. Bu da işsizlerin yüzde 86,3’ü işsizlik ödeneği alamadığı anlamına geliyor.
Geniş ve dar tanımlı işsizlik farkı yaklaşık 18,7 puan!
Geniş tanımlı işsizlik oranı ile dar tanımlı işsizlik oranı arasındaki puan farkı açılma eğilimini sürdürüyor. Zamana bağlı eksik istihdamda artış ve iş bulma ümidinin kaybedilmesine paralel olarak geniş tanımlı işsizlik oranı artıyor ve dar tanımlı işsizlik ile arasındaki makas açılıyor. Örneğin, Ocak 2019’da dar tanımlı işsizlik yüzde 13,6 iken geniş tanımlı işsizlik yüzde 19,7 olarak gerçekleşmişti. Bu dönemde geniş tanımlı işsizlik dar tanımlı işsizlikten 6,1 puan yüksekti.
Ağustos 2024’te ise dar tanımlı işsizlik yüzde 8,5 iken geniş tanımlı işsizlik yüzde 27,2 olarak gerçekleşti (Grafik 9). Dar ve geniş işsizlik arasındaki fark bu dönemde 18,7 puan oldu. Dar ve geniş işsizlik arasındaki makasın bu denli açılmasının en önemli nedeni zamana bağlı eksik istihdam sayısı, ümidini kaybedenlerin, iş aramayıp çalışmaya hazır olanların ve iş arayıp işbaşı yapamayacak olanların sayısındaki artıştır. Böylece dar tanımlı işsizlik sınırlı kalırken geniş tanımlı işsizlik arasındaki fark açılmaktadır.
İşsizlikle mücadele önerileri
▪“Herkesin çalışması için, herkesin daha az çalışması” ilkesi doğrultusunda haftalık çalışma süresi gelir kaybı olmaksızın 37,5 saate, fazla mesailer için uygulanan yıllık 270 saat sınırı, 90 saate düşürülmelidir.
▪Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) “insana yaraşır iş” yaklaşımı temelinde herkese güvenceli ve nitelikli işler sağlanmalıdır.
▪İş Yasasının 25/II. Maddesi yeniden düzenlenmeli ve keyfi işten çıkarmalar sona ermelidir.
▪İşsizlik sigortası ödeneğinden yararlanma koşulları ve ödenek miktarı iyileştirilmelidir.
▪İşsizlik Sigortası Fonu’nun amaç dışı kullanımına son verilmelidir. Fon’dan işverenlere dönük teşvik ve destekler sona erdirilmelidir.
▪Kamu istihdamının artırılması, kamuda eğreti ve güvencesiz çalışma biçimleri yerine, kadrolu ve güvenceli istihdam artışının sağlanması yaşamsal önemdedir. Kamu girişimciliği ve hizmetleri istihdam yaratacak şekilde yeniden ele alınmalı ve kamuda personel açığı derhal kapatılmalıdır.
▪İşbaşında eğitim adı altında çırak, stajyer, kursiyerlerin ve bursiyerlerin ucuz işgücü deposu olarak kullanılması uygulamasına son verilmelidir.
▪Uluslararası çalışma normları doğrultusunda herkese en az bir ay ücretli yıllık izin hakkı tanınmalıdır.
▪Sendikal hak ve özgürlüklerin kullanımı güvence altına alınmalı, sendikal barajlar kaldırılmalı, herkesin sendika hakkını özgürce kullanabilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
▪Kadın istihdamının artırılması ve işsizliğinin azaltılması için işgücü piyasalarındaki cinsiyetçi uygulamalara son verilmeli, ev içi bakım hizmetleri devletin gereken nitelikli, yaygın ve ücretsiz bakım hizmetlerini sağlaması ile kadının üzerinden alınmalıdır.